Koła naszych nartorolek kręcą się dzięki łożyskom. Przyglądamy się rodzajom łożysk, ich zaletom i wadom. Podpowiadamy czym się różnią, jak o nie dbać, jak często je wymieniać, a także jakiego typu zastosować do konkretnych aktywności na nartorolkach.

Rodzaje łożysk w nartorolkach

Łożyska kulkowe

Najczęściej stosowane w nartorolkach sportowych są łożyska kulkowe typu 608, o wymiarach 8x22x7 mm. Są one odpowiedzialne za obracanie się kół i przyjmują główne siły związane z jazdą. W nartorolkach terenowych, takich jak Skike V9, stosuje się często większe łożyska, np. 6901 (12x24x6 mm), dostosowane do większych obciążeń i większych kół.​

Łożyska igiełkowe jednokierunkowe

W nartorolkach do techniki klasycznej wykorzystuje się łożyska igiełkowe jednokierunkowe. Ich zadaniem jest zatrzymanie koła przy odbiciu klasycznym, pozwalając na obrót tylko w jedną stronę.

Zobacz łożyska oferowane w naszym sklepie.

Klasyfikacja łożysk kulkowych: standard ABEC

Łożyska kulkowe mogą być klasyfikowane według standardu ABEC (Annular Bearing Engineering Committee), który określa precyzję wykonania:​

• ABEC 1: najniższa precyzja​
• ABEC 3: standardowa precyzja​
• ABEC 5: wysoka precyzja​
• ABEC 7: bardzo wysoka precyzja​
• ABEC 9 i większe: najwyższa precyzja​

Wyższa klasa ABEC oznacza mniejsze opory toczenia i wyższą prędkość obrotową, co jest istotne w sprzęcie startowym. Jednak dla wielu użytkowników różnice między klasami mogą być trudne do zauważenia w codziennym użytkowaniu.​

Czym właściwie jest ABEC?

ABEC to amerykański standard precyzji wykonania łożysk tocznych, określany przez normę ANSI/ABMA. Skupia się głównie na:

• dokładności wymiarowej bieżni i otworu wewnętrznego,
• tolerancjach geometrycznych (np. promieniowy luz, bicie osiowe),
• koncentryczności i okrągłości.

ABEC nie mówi nic o:

• jakości materiałów,
• smarowaniu,
• twardości kulek,
• odporności na zanieczyszczenia,
• ani o ogólnej trwałości.

Czy ABEC daje porównywalność?

Tak, ale tylko w pewnym zakresie. ABEC tworzy ramy tolerancji geometrycznych, więc łożysko ABEC 5 od różnych producentów powinno spełniać te same minimalne kryteria dokładności. Ale:

➡ Producent A może spełniać je „na styk”, a producent B z dużym zapasem.
➡ Materiał może być słaby, ale dokładność geometryczna – zgodna z ABEC 5.

Innymi słowy - nie da się dokładnie porównać jakości łożysk posługując się tylko klasyfikacją ABEC.

Czy wszystkie łożyska do nartorolek mają klasę ABEC?

Nie. Choć 608 to standard wymiarowy (średnica wewn. 8 mm, zewn. 22 mm, szer. 7 mm), to ABEC nie jest obowiązkowy. Część producentów w ogóle nie podaje klasy ABEC, zwłaszcza w tanich łożyskach:

• Bo nie testują ich według tej normy,
• Bo zastosowanie łożysk nie wymaga dużej precyzji (np. w nartorolkach do treningu),
• Albo wręcz świadomie rezygnują z klasyfikacji (np. niektóre łożyska ceramiczne do sportu).

Wnioski

• ABEC to przydatna, ale niepełna informacja o jakości łożyska.
• Nie porównuj łożysk wyłącznie po klasie ABEC — patrz też na materiały, producenta, zastosowanie, typ osłon i smarowanie.
• Nie każde łożysko 608 ma przypisaną klasę ABEC — i to nie oznacza, że jest złe.

Osłony łożysk: 2RS vs. ZZ

Łożyska mogą być wyposażone w różne typy osłon. W nartorolkach spotykamy:

• RS: gumowe uszczelnienia po bokach łożysk, lepiej chroniące przed wilgocią i zanieczyszczeniami, ale jeśli są szczelne, mogą spowalniać obroty łożyska,​
• Z: metalowe osłony z boku łożyska, zapewniające mniejsze opory toczenia, ale słabszą ochronę przed zanieczyszczeniami.

W łożyskach do nartorolek osłony montowane są najczęściej po obu stronach. Wówczas takie łożysko oznaczone jest symbolem np. 2RS (osłona gumowa po obu stronach) lub ZZ (dwie osłony blaszane, każda po jednej stronie łożyska). Czasami spotyka się łożyska z osłoną tylko po jednej, zewnętrznej stronie. Takie łożysko, choć gorzej chronione przed dostaniem się wody, czy zanieczyszczeń, jest łatwiejsze w serwisowaniu. bo po jego wyjęciu z koła mamy łatwiejszy dostęp do kulek.

Łożyska startowe vs. treningowe na nartorolkach

Łożyska startowe

Przeznaczone do zawodów i jazdy z wysokimi prędkościami. Charakteryzują się wysoką precyzją (przynajmniej ABEC 7) i niskimi oporami toczenia. Wymagają regularnej konserwacji i są bardziej podatne na zanieczyszczenia.​

Łożyska treningowe

Przeznaczone do codziennego użytku i treningów. Mają niższą precyzję (np. ABEC 3, 5, a zazwyczaj nie przyznaje im się klas), ale są bardziej odporne na zanieczyszczenia i wymagają mniej konserwacji. Często są wyposażone w gumowe uszczelnienia (2RS) i wypełnione gęstym smarem.​

Materiały stosowane do budowy łożysk w kołach nartorolek

W nartorolkach stosuje się różne materiały do produkcji łożysk:

• Stal chromowa: najczęściej stosowany materiał, charakteryzujący się dobrą wytrzymałością i odpornością na zużycie.​
• Ceramika: materiał o niskim współczynniku tarcia, wysokiej twardości i odporności na korozję.​

Łożyska ceramiczne w nartorolkach: zalety i wady

Łożyska ceramiczne, zwłaszcza hybrydowe (stalowe bieżnie i ceramiczne kulki), są coraz częściej stosowane w nartorolkach startowych. 

Zalety łożysk ceramicznych:

• Niższy współczynnik tarcia, co przekłada się na wyższą prędkość​.
• Większa twardość i odporność na zużycie​ - co przekłada się na dłuższe użytkowanie.
• Odporność na korozję i działanie wysokich temperatur​.
• Mniejsza masa w porównaniu do łożysk stalowych​.

Wady łożysk ceramicznych:

• Wyższa cena – łożyska ceramiczne, zwłaszcza w wersji pełnej ceramiki (kulki i bieżnie z materiałów ceramicznych, np. azotku krzemu – Si₃N₄), potrafią kosztować wielokrotnie więcej niż standardowe stalowe.
• Większa kruchość – ceramika, mimo że twardsza niż stal, może być bardziej podatna na pęknięcia przy uderzeniach lub dużym przeciążeniu punktowym.
• Wymagają większej dbałości – choć odporne na korozję, pełnię swoich możliwości osiągają w idealnie czystym środowisku i przy precyzyjnym montażu.

Dlatego łożyska ceramiczne stosuje się głównie w rywalizacji sportowej, gdzie każdy ułamek sekundy ma znaczenie, a warunki jazdy są przewidywalne.

Łożyska ceramiczne w nartorolkach wymagają smarowania! Wokół łożysk ceramicznych, szczególnie hybrydowych (stalowe bieżnie + ceramiczne kulki), istnieje przekonanie, że nie wymagają smarowania. I... jest w tym trochę prawdy, ale też kilka istotnych „ale”.

Dlaczego mówi się, że nie trzeba smarować łożysk ceramicznych?

• Kulki ceramiczne (np. z azotku krzemu, Si₃N₄) mają bardzo gładką powierzchnię, niski współczynnik tarcia i są odporne na korozję, więc w teorii mogą pracować na sucho.
• W wielu zastosowaniach laboratoryjnych lub precyzyjnych (np. urządzenia pomiarowe) rzeczywiście używa się ich bez smaru, by zminimalizować opory.

Jednak w zastosowaniach sportowych (nartorolki, rolki, rowery):

• Łożyska narażone są na kurz, wilgoć i mikrodrgania, które bez smarowania bardzo szybko uszkodzą bieżnię — nawet jeśli kulki ceramiczne same w sobie są niemal „niezniszczalne”.
• Brak smarowania oznacza też zwiększone tarcie między kulką a bieżnią stalową, co przy dużych prędkościach prowadzi do przegrzewania.

W praktyce łożyska ceramiczne również wymagają smarowania, choć używa się minimalnych ilości bardzo lekkiego oleju (np. syntetycznego).

Konserwacja i serwis łożysk

Łożyska startowe

To precyzyjne komponenty, które wymagają regularnej obsługi, jeśli mają zachować swoje właściwości. Zaleca się:

• Czyszczenie – co 2–3 treningi lub po każdej jeździe w deszczu/piaszczystych warunkach. Stosuje się np. izopropanol lub specjalne środki do czyszczenia łożysk. Po czyszczeniu należy dobrze wysuszyć łożysko.
• Smarowanie – lekką oliwką do łożysk (np. syntetyczną), by nie zwiększyć oporu. Smarować tylko po wcześniejszym dokładnym wyczyszczeniu.

Startowe łożyska do nartorolek najlepiej konserwować z użyciem dedykowanych olejów o niskiej lepkości — zbyt gęsty smar negatywnie wpłynie na ich wydajność.

Łożyska treningowe są fabrycznie zalane gęstym smarem, który ma chronić je przed kurzem, wilgocią i drobnymi zabrudzeniami.

• Nie należy ich smarować ani czyścić preparatami penetrującymi (np. WD-40), bo rozpuszczają i wypłukują oryginalny smar, osłabiając ich ochronę.
• Wyjątkowo smarowanie może mieć sens w dwóch przypadkach:
  • Gdy łożysko jest stare i chcemy je jeszcze trochę „przywrócić do życia”.
  • Gdy chcemy doraźnie zwiększyć jego szybkość np. przed zawodami – wtedy można użyć lekkiego smaru lub nawet środka typu WD-40. Skróci to jego żywotność, ale zapewni lepsze obroty.

Wpływ łożysk na prędkość jazdy

Choć wiele osób sądzi, że „szybkie łożyska = szybkie nartorolki”, rzeczywistość jest bardziej złożona. Główne źródło oporu toczenia to koła – ich materiał, struktura, twardość i powierzchnia styku z asfaltem. Można przyjąć orientacyjnie, że koła odpowiadają za 80-90% oporu toczenia, a łożyska za pozostałe 10-20%. Oznacza to, że największy wpływ na prędkość mają dobrej jakości koła, a łożyska mogą wspomóc efekt, ale nie go zdominować.

Jakie wybrać łożyska do nartorolek, podsumowanie praktyczne

* Warto wiedzieć: dla łożysk ceramicznych klasyfikacja ABEC traci znaczenie – mają one inne parametry (m.in. mniejszą tolerancję, inne tarcie, inną gładkość powierzchni).

Jak często wymieniać łożyska w nartorolkach?

Częstotliwość wymiany łożysk w nartorolkach zależy głównie od ich typu, intensywności użytkowania oraz warunków, w jakich są używane.

Orientacyjne wytyczne:

• Łożyska treningowe (stalowe, uszczelnione, np. 608 2RS):
  • W rekreacyjnym użytkowaniu: co 1–2 sezony (lub po przejechaniu ok. 1000–2000 km).
  • Jeśli jeździsz często w deszczu, na brudnych drogach lub przechowujesz nartorolki w wilgoci – mogą wymagać wymiany nawet częściej.
• Łożyska startowe (precyzyjne, często odkryte):
  • Wymienia się częściej, nawet co kilkaset kilometrów – jeśli zależy Ci na maksymalnych osiągach.
  • Ich żywotność można wydłużyć przy odpowiedniej konserwacji, ale nawet niewielkie zużycie pogarsza ich efektywność.
• Łożyska ceramiczne:
  • Teoretycznie najtrwalsze pod względem zużycia, ale najbardziej wrażliwe na uszkodzenia mechaniczne i błędy montażowe.
  • Warto je wymieniać gdy pojawi się hałas, luz, opór – lepiej nie czekać do całkowitej awarii, bo często są montowane w sprzęcie zawodniczym.

Wskazówka praktyczna:
Jeśli koło przestaje się swobodnie kręcić, pojawia się szum, zgrzyt, opór, a czyszczenie i smarowanie nic nie dają – to czas na wymianę łożyska.

Lepiej wymienić łożyska profilaktycznie, niż dopuścić do zatarcia, które może skutkować nawet upadkiem. Koszt łożyska to często kilka–kilkanaście złotych, a oszczędza sporo nerwów i... asfaltowych śladów po szlifie.

Łożyska do nartorolek - wnioski końcowe

Dobór odpowiednich łożysk do nartorolek powinien wynikać z przeznaczenia sprzętu, a nie wyłącznie z chęci osiągnięcia maksymalnej prędkości. Dla 90% użytkowników, którzy nartorolek używają do rekreacji i treningu, najlepszym wyborem będą łożyska stalowe bez klasy ABEC i z uszczelnieniem 2RS. Takie zapewnią kołom nartorolek wystarczające obroty, a przede wszystkim będą trwałe. Łożyska o wysokiej klasie ABEC, a zwłaszcza ceramiczne to wybór dla tych, którzy ścigają się na najwyższym poziomie i są gotowi poświęcić czas i środki na ich pielęgnację.